Jak wybrać wzmacniacz?

Do najważniejszych parametrów wzmacniaczy, którymi należy kierować się przy doborze do określonego sprzętu muzycznego, należą: pasmo przenoszenia (użyteczny zakres częstotliwości generowanych przez wzmacniacz), charakterystyka częstotliwości, stosunek sygnału do szumu (podawany w dB), poziom zniekształceń, dynamika sygnału (dB), współczynnik tłumienia (stosunek impedancji obciążenia do impedancji źródła), maksymalna moc znamionowa RMS, maksymalna moc muzyczna, oraz obciążalność wyjścia, tj. impedancja. Wszystkie wzmacniacze istniejące na rynku można podzielić według ich klasy, oznaczanej literami od A do T. Pierwsza klasa, A, oznacza wzmacniacze, dla których sygnał wzmacniany jest przez jedną lampę bądź tranzystor. Sprawność wzmacniacza tego typu utrzymuje się na poziomie 10-25%. Klasa B określa wzmacniacze przeciwsobne, gdzie pół sygnału wzmacniane jest przez jedną lampę lub tranzystor, pracujący w płaskiej części swojej charakterystyki, a drugie pół sygnału wzmacnia inna lampa lub tranzystor. W tym przypadku sprawność wzmacniacza wynosi już 78%. Największe zniekształcenia występują przy przejściu sygnału dźwiękowego przez 0, co powoduje, że wzmacniacze B częściej znajdują zastosowanie w sprzęcie estradowym, niż np. w zestawach muzycznych Hi-Fi. Klasa AA oznacza pewien sposób budowy wzmacniacza, gdzie dobrej jakości urządzenie małej mocy, które pracuje w klasie A, jest połączony z urządzeniem klasy B o większej mocy. Wzmacniacze A i B są połączone ze sobą specjalnym mostkiem w ten sposób, aby przy niewielkich sygnałach pracował wzmacniacz o mniejszej mocy, zaś przy większych – włączany był drugi, mocniejszy wzmacniacz.

Wzmacniacz AA charakteryzuje się niskim zniekształceniami nieliniowymi i bardzo małymi przesunięciami fazowymi. Wzmacniacz typu AB jest wzmacniaczem przeciwsobnym, w którym część sygnału wzmacnia pojedyncza lampa lub tranzystor, które pracują nie tylko w płaskiej części swojej charakterystyki. Sprawność urządzeń tego typu wynosi od 50 do 75%. Klasa C obejmuje wzmacniacze wykorzystujące całą szerokość charakterystyki, również nieliniową. Dają one ogromną moc, jednak mają wysokie zniekształcenia. Wzmacniacze impulsowe D używane są w technice audio o wysokiej sprawności energetycznej. Bywa, że są one nazywane wzmacniaczami cyfrowymi, a ich sprawność wynosi 90-95%. Klasy oznaczone literami E, F, S są przypisane do wzmacniaczy rezonansowych, które nie są powszechnie używane w technice audio. Klasa G stanowi niejako rozwinięcie klasy AB i znajdują się w niej wzmacniacze, w których napięcie zasilania stopnia wyjściowego jest płynnie zmieniane od ½ do niemalże maksymalnego napięcia zasilacza danego wzmacniacza. Przez to może uzyskać większą sprawność stopnia końcowego, niż w przypadku klasy AB. Z kolei, klasa H jest rozwinięciem klasy G. Są to wzmacniacze, w których napięcie zasilania stopnia wyjściowego jest przełączane w zależności od zaistniałej sytuacji, między dwoma bądź trzema różnymi napięciami zasilacza danego wzmacniacza. Dzięki takiej technologii w wzmacniaczach klasy G można uzyskać większą sprawność przy mniejszych sygnałach, w stosunku do klasy AB, aczkolwiek straty stopnia przełączającego są mniejsze niż w klasie G.

Wzmacniacze o klasie H znajdują zastosowanie do nagłośnień profesjonalnych. Ostatnią klasą wzmacniaczy jest klasa T, oznaczająca wzmacniacze impulsowe, gdzie stopień wyjściowy, zawierający tranzystory Mosfet, jest również sterowany przebiegiem prostokątnym. Częstotliwość impulsów w tym przypadku nie jest stała i zmienia się w przedziale 50 kHz – 1,5 MHz. Częstotliwość i wypełnienie wzmacniacza wyznaczane są przez skomplikowane cyfrowe układy elektroniczne, według złożonych algorytmów. Wszelkie niedoskonałości dźwięku we wzmacniaczach T są odpowiednio kompensowane. Wzmacniacze tej klasy, dzięki zastosowaniu obróbki cyfrowej w zaawansowanej formie, mają lepszą liniowość, mniejszy poziom szumów własnych oraz szerszy zakres dynamiki. Udaje się uzyskać w nich współczynnik zniekształceń poniżej 0,08%. Sprawność energetyczna wynosi tu od 80 do 92%. Bardzo ważne jest to, ile watów ma mieć wzmacniacz? Zależy to przede wszystkim od powierzchni nagłaśniania i naszych finansów. Generalnie, dobór wzmacniacza powinien odbywać się w taki sposób, aby w przyszłości nie musiał on pracować na granicy swoich możliwości. Jeśli więc niezbędne są nam 2 kW mocy, wówczas zdecydujmy się na wzmacniacz i kolumny o mocy od 3 do 4 kW. Kupując wzmacniacz powinniśmy zwrócić uwagę na to, jaką ma on obudowę. Najgorsze są w tym względzie wytłoczki plastikowe lub blacha o grubości nie większej niż 0,2 mm. Wzmacniacz powinien mieć solidną obudowę i staranne wykonanie, aby być odpornym na wszelkie, ewentualne uszkodzenia mechaniczne.

Na obudowie wzmacniacza najczęściej umieszczonych jest szereg kontrolek, do których zalicza się diodę Protect, Clip, Power oraz Przeciążenie. Dioda Protect sygnalizuje awarię wzmacniacza, a jej zapalenie najczęściej powoduje odłączenie kolumn głośnikowych i ich ochronę przed spaleniem. Dioda Clip sygnalizuje przesterowanie, czyli przekroczenie znamionowej mocy wyjściowej. Objawia się charakterystycznym trzeszczeniem, wydobywającym się z głośników. Dioda Power (sieć lub zasilanie) świadczy o tym, czy wzmacniacz jest włączony. Dioda Przeciążenie występuje wyłącznie w polskich wzmacniaczach i sygnalizuje przekroczenie dopuszczalnego prądu wyjściowego wzmacniacza. Wszystkie diody stanowią pewne zabezpieczenia dla wzmacniaczy i kolumn głośnikowych. Na wzmacniaczu powinien być umieszczony wskaźnik wysterowania, czyli linijka diodowa albo analogowa wskazówka. Najczęściej wyskalowany jest w dB. Jeśli wskazuje 10dB, wówczas dziesięciokrotnie mniejsza jest moc niż moc znamionowa. Dzięki wskaźnikowi wysterowania istnieje możliwość odczytania mocy chwilowej, jaką daje wzmacniacz.

Jednym z najbardziej znanych producentów wzmacniaczy w średniej klasie cenowej jest firma DAP. Charakteryzują się one nowoczesnym wyglądem i stosunkowo niewielkimi wymiarami. Są droższe od polskich odpowiedników wzmacniaczy, ale też ich jakość będzie wyższa. Najlepsze wzmacniacze kupimy od takich firm jak: ADS, Unitra, Jolly Roger i QSC. Stosowane są one do nagłaśniania dużych imprez muzycznych.

Kupując wzmacniacz należy przyjrzeć się jego parametrom i klasie, do której jest przypisany. Ogólnie rzecz ujmując, dla zwyczajnych, domowych zastosowań będzie lepszy słaby wzmacniacz. Z kolei, w profesjonalnych nagłośnieniach zawsze lepiej wybrać kilka słabszych wzmacniaczy, niż jeden bardzo mocny, ponieważ na wypadek awarii dźwięku nie będzie można w żaden sposób wzmocnić.