Jak wybrać mikroskop?

W zasadzie każdy mikroskop zbudowany jest z okularu (służącego do powiększania obrazu wytworzonego przez obiektyw), tubusa (pozwalającego na formowanie powiększonego obrazu pośredniego), śruby mikrometrycznej (służącej do ustalania ostrości), śruby mikrometrycznej (służącej do wstępnej regulacji odległości), rewolweru (umożliwiającego zmianę obiektywu w sposób prosty), obiektywów (zbierających światło wychodzące z przedmiotu i tworzących powiększony obraz pośredni), kondensatora (koncentrującego światło formując z niego stożek), oraz z lusterka (naświetlającego badany obiekt). Wyróżnić można co najmniej kilka rodzajów mikroskopów, do których należą mikroskopy: akustyczne (wykorzystujące fale ultradźwiękowe do otrzymania powiększenia elementów struktury ośrodka sprężystego), elektronowe (wykorzystujące do obrazowania wiązkę elektronów), fluorescencyjne (inaczej świetlne, opierające się na zjawisku fluorescencji), holograficzne (pozwalające na uzyskanie wysokiej głębi ostrości i szybką rejestrację obrazów 3D), konfokalne (mające powiększony kontrast i rozdzielczość), metalograficzne (służące do badań próbkach nieprzezroczystych), operacyjne (służące do wykonywania operacji w bardzo małych przestrzeniach), optyczne, polaryzacyjne (używane do badań obiektów anizotropowych w świetle spolaryzowanym) , pomiarowe (służące do pomiaru kątów i obiektów), porównawcze (mające dwa obiektywy i jeden okular), sił atomowych (mikroskopy ze skanującą sondą), stereoskopowe (posiadające dwa oddzielne okulary), warsztatowe (umożliwiające bezdotykowy pomiar długości i kątów) oraz skaningowy mikroskop tunelowy (mikroskop ze skanującą sondą).

W mikroskopach stosowane są dwa układy – optyczny i mechaniczny. Układ optyczny tworzą dwie splecione ze sobą części - oświetleniowa i powiększająca. Układ optyczny służy do optymalnego oświetlenia obserwowanego obiektu oraz do dwustopniowego powiększania obrazu, a układ mechaniczny do właściwego położenia poszczególnych elementów układu optycznego. Kupując mikroskop należy zwrócić uwagę na jego stabilność i precyzję układu mechanicznego, jak również wzajemną równoległość i współśrodkowość składowych układu optycznego. W lepszych modelach mikroskopów zastosowano regulację parametrów powiększania oraz możliwość rozbudowy urządzenia o elementy realizujące różne sposoby oświetlenia, obserwacji i rejestracji obrazu. Wybierając konkretny typ mikroskopu należy przeanalizować poszczególne jego elementy mechaniczne i optyczne. Do elementów mechanicznych zaliczany jest po pierwsze statyw, czyli korpus mikroskopu, który ma zapewnić sztywność całej jego konstrukcji. Im będzie on sztywniejszy i cięższy, tym lepiej. W nowszych mikroskopach do regulacji odległości obiektywu od przedmiotu obserwacji stosowany jest opuszczany i podnoszony stolik. Zapewnia on stałą wysokość okularów, co zwiększa komfort użytkowania urządzenia. Drugim elementem mechanicznym jest stolik przedmiotowy, na którym mocowany jest preparat i jest on przesuwany w poziomie na osiach X i Y. Trzeci element, śruby ogniskowania makro i mikrometryczne, służą do ustawiania ostrości i ogniskowania. Rewolwer, jako czwarta część składowa mikroskopu o charakterze mechanicznym, jest obrotową tarczą, posiadającą gniazda, na których osadzone są obiektywy mikroskopu. Kolejną częścią jest tubus, czyli przestrzeń między obiektywem a okularem. Odległość ta powinna wynosić od 160 do 170 mm. W zakres elementów mechanicznych mikroskopu wchodzą również układy: oświetleniowy i mechaniczny kondensatora. Pierwszy z nich powinien wykorzystywać oświetlacz zintegrowany w korpus mikroskopu, który daje oświetlenie obserwowanego przedmiotu, zaś drugi z układów pozwala na regulację położenia kondensatora w linii pionowej.

Mikroskop posiada również elementy optyczne, do których zalicza się po pierwsze oświetlacz. W jego roli może występować lusterko, żarówka z reflektorem bądź pełnowymiarowy układ oświetlający z kolektorem. Ostatni typ oświetlacza jest najlepszy. Kondensator to drugi element optyczny, koncertujący światło w postaci stożka. Składową optyczną jest obserwowany obiekt, umieszczany na szkiełku przedmiotowym, o grubości około 1 mm i ustandaryzowanych wymiarach 76x26 mm. Czwarty element to imersja, polegająca na wypełnieniu cieczą przestrzeni między szkiełkami a obiektywem lub kondensatorem, a szkiełkiem przedmiotowym. Bardzo ważną częścią optyczną są obiektywy, ponieważ to one powiększają obraz. Warto zwrócić uwagę o ile obraz może być powiększony za pośrednictwem danego obiektywu. Nasadka okularowa i okulary to ostanie z elementów optycznych mikroskop. Nasadki okularowe służą do osadzenia okularów i zmiany biegu promieni świetlnych. Mogą być jednookularowe, lub dwuokularowe, pozwalające na obserwację dwoma oczami jednocześnie, oraz trinokularowe, pozwalające na podłączenie aparatu lub kamery. Wybierając nasadkę z trzeba okularami warto przypatrzeć się rozdzieleniu światła i wybrać pomiędzy wartościami 50/50 lub 100/0 z przełączaniem. Okulary zaś służą do powiększania obrazu tworzonego przez obiektyw mikroskopu. W nowszych modelach mogą one korygować wady obrazu z obiektywu. Zaleca się, aby kupować mikroskop w pełnym wyposażeniu. Powinien on posiadać od razu kondensator, przysłonę aperturową, elektryczne źródło światła z regulowaną intensywnością oraz śruby makro i mikrometryczne, aby dokładnie ustawić ostrość obrazu. Ważną kwestią przy wyborze mikroskopu są okulary i obiektywy, których wartości powinny być dobrane względem siebie. Jeśli wybieramy obiektywy o powiększeniu od 4 do 40 krotnym, powinniśmy zastosować okulary 7 lub 10-krotne. Dla obiektywu o 100-krotnym powiększeniu wybiera się okular o powiększeniu 10 lub maksymalnie 12,5-krotnym. Obiektywy powinny być na dodatek wymienne.

Do najbardziej popularnych producentów mikroskopów na rynku polskim należą: Nikon, Bresser, Celestron, Delta, Astar, Interkobo i Hama. Najprostsze mikroskopy – zabawki kupimy już za kilkadziesiąt złotych, ale dobrej jakości mikroskopy kosztują od 4000 zł wzwyż.

Kupno mikroskopu o zaawansowanych funkcjach nie jest sprawą prostą, bowiem jest to urządzenie o wysokim stopniu skomplikowania. Najlepsze mikroskopy nie są jednak przeznaczone do domowego zastosowania, a spotkamy je tylko na wyposażeniu najlepszych laboratoriów badawczych.