Jak wybrać płyny do układów chłodzenia?

Płyn do chłodnic można postrzegać jako swoiste medium, którego zadaniem jest transport energii cieplnej na drodze pomiędzy silnikiem i chłodnicą. Płyn do układów chłodzenia jest w stanie odprowadzić mniej więcej 30% energii cieplnej, jaka jest zawarta w spalonym paliwie. Płyn chłodniczy ma jeszcze szereg innych funkcji do spełnienia, a mianowicie: zabezpieczyć przed zamarzaniem, przed zjawiskiem kawitacji i wrzenia, przed korozją elementów silnika i podzespołów układu chłodzenia oraz przed powstaniem i odkładaniem się wytrąceń w owym układzie.

Każdy płyn do układów chłodzenia można teoretycznie zastąpić zwykłą wodą, bowiem ma ona również właściwości przewodnictwa oraz sporą pojemność cieplną. Z uwagi na to, woda mogłaby być wykorzystana w układach chłodzenia jako wymiennik ciepła, niemniej jednak pozostałe, opisane powyżej funkcje płynu chłodniczego, nie byłyby wówczas spełnione. Z tego względu płyny do układów chłodzenia w samochodach składają się na ogółu tylko w połowie z wody. Druga ich część to glikol etylowy lub propylenowy oraz różnorodne dodatki ochronne, takie jak inhibitory korozji, czyli środki przeciwdziałające korozji. Taki skład chemiczny płynów do chłodnic pozwala na zachowanie dużej pojemności cieplnej, a przy tym na spełnianie podstawowych funkcji ochronnych dla silnika i układu chłodzenia.

Płyny do chłodnic są produkowane w chwili obecnej w postaci bezpośrednio nadającej się do uzupełniania układu chłodzenia, jak również w tzw. wersji skoncentrowanej, gdzie w składzie płynu nie ma wody, zaś zawartość glikolu wynosi 90-95%. Pozostały procent to dodatki antykorozyjne, stabilizatory, środki antywapienne oraz neutralizujące jony. Trzeba zaznaczyć, że optymalna zawartość koncentratu w układzie chłodzenia powinna oscylować w granicach od 40 do 60%. Koncentrat rozrabia się z wodą destylowaną. Im wyższe stężenie glikolu w płynie chłodniczym tym wyższa będzie temperatura wrzenia.

To, jaką ochronę zapewnimy silnikowi i podzespołom układu chłodzenia przed korozją, zależy od rodzaju i zawartości wszelkich dodatków w płynie chłodniczym. Podkreślić należy, że w miarę starzenia się płynu, związki antykorozyjne stopniowo tracą swoje właściwości, stąd też zalecenie o okresowej wymianie płynu. Najlepiej dokonywać wymiany w odstępach czasu zalecanych przez producenta danego samochodu.

Istnieje wiele rodzajów płynów, zarówno w obrębie gotowych substancji jak i koncentratów. Wymienia się płyny do chłodnic specjalizowane ze względu na zastosowanie w starych autach, płyny o podwyższonej trwałości, wynoszącej co najmniej 3 lata, jak również płyny o zwiększonej wydajności chłodzenia. Na rynku dostępne są już płyny uniwersalne, które mogą być zastosowane w zasadzie w każdym przypadku.

Istnieją trzy główne technologie produkcji płynów przeznaczonych do układów chłodniczych. Mowa tu o technologii IAT – Inorganic Additive Technology, technologii OAT – Organic Acid Technology oraz technologii HOAT – Hybryd Organic Acid Technology.

Technologia IAT to technologia dodatków nieorganicznych. Płyny wyprodukowane przy użyciu tej technologii zawierają krzemiany i azotyny, które pozwalają na utworzenie ochronnej bariery nad wszystkimi podzespołami układu chłodzenia, łącznie z wężami gumowymi. Płyny IAT zabezpieczają cały układ chłodzenia przed korozją oraz odkładaniem się kamienia kotłowego. Niestety, mają one pewne wady, a mianowicie zbyt szybko odkładają się w nich krzemiany, co wywołuje obniżanie się jakości płynu. Odkładające się krzemiany mogą tworzyć złogi i osady, które jeśli płyn nie zostanie wymieniony, doprowadzą do zatkania cienkich rurek chłodnicy, a w ekstremalnych przypadkach do przetarcia rurek rdzenia chłodnicy bądź nagrzewnicy. Wszystkie płyny w technologii IAT są niezwykle skutecznym środkiem antykorozyjnym, a najlepiej sprawdzają się w silnikach z żeliwnym blokiem i aluminiową głowicą. Należy je wymieniać dosyć często, nie rzadziej niż co dwa lata.

Płyny wyprodukowane w technologii OAT posiadają dodatki kwasów organicznych. Ta technologia produkcji nie wykorzystuje krzemianów. Użyte do produkcji płynów do chłodnic środki usuwają powstałe tlenki metali, dzięki czemu pozostawiają cienką warstwę zabezpieczającą przed korozją. Są one nowocześniejsze w porównaniu z płynami z technologii IAT. Mają niemalże 20-krotnie cieńszą warstwę przeciwkorozyjną, niż płyny z technologii IAT, co ułatwia wymianę ciepła zarówno z silnika do płynu, jak również z płynu do ścianek chłodnicy. Płyny w tej technologii mają tą wadę, że nie można ich wykorzystywać w samochodach ze starszą konstrukcją, a to z uwagi na luty ołowiowe, jakie występują w starych typach układów chłodzenia. Kwasy organiczne wchodzące w skład płynów do chłodnic IAT mają tendencję do oddziaływania chemicznego na luty ołowiowe, co powoduje przedwczesne ich zużycie, a w konsekwencji – postanie wycieków z chłodnicy. Płyny te mają znacznie wydłużoną żywotność, a na dodatek mogą lepiej zabezpieczyć przed korozją elementy silnia i chłodnicę. Lepiej przejmują ciepło z silnika i oddają je za pośrednictwem chłodnicy. Warto podkreślić, że płyny te są wykonane w technologii LongLife, co dopuszcza ich wymianę nawet co 5 lat.

Ostatnie z płynów, czyli płyny wyprodukowane w technologii HOAT, wykorzystują środki przeciwkorozyjne – krzemianowe i kwasy organiczne. HOAT to hybrydowa technologia dodatków organicznych, która zapewnia kompatybilność z technologią IAT przy możliwości znaczącego wydłużenia okresu trwałości samego płynu. Płyny do układów chłodzenia HOAT mają małą ilość nieorganicznych silikatów i niskie stężenie pH, co umożliwia znacznie lepszą ochronę elementów aluminiowych i zabezpiecza przed korozją wżerową pompy wodne.

Łatwo rozpoznać, jakie płyny wykonano w jakiej technologii, bowiem od lat 90-tych ubiegłego stulecia powszechnie są stosowane różne środki barwiące. Płyny wykonane w technologii IAT na ogół mają kolor zgniłozielony lub brudno niebieski. Nowe typy płynów wykonane w technologii OAT mają z kolei kolor czerwony, różowy, pomarańczowy, fioletowy, a w niektórych przypadkach są kompletnie bezbarwne. Powodem zabarwiania płynu do układów chłodzenia są względy bezpieczeństwa, ochrony przed przypadkowym spożyciem oraz powody marketingowe.

Kupując płyn do układów chłodniczych warto zdecydować się na środek posiadający najlepszy zestaw składników dodatkowych, które zapobiegną korozji silnika i podzespołów chłodnicy. Trzeba pamiętać, że najważniejsza jest okresowa wymiana płynu do chłodnic, która może ustrzec nas przed poważną awarią systemu chłodzenia, albo nawet samego silnika.