Programy antywirusowe i zabezpieczające mogą wykryć, zneutralizować (poddać kwarantannie) i usunąć wiele rodzajów złośliwego oprogramowania, którego nie brakuje na stronach internetowych. Wirusy, konie trojańskie i robaki dzięki wykorzystaniu dobrych programów są bezsilne. Program antywirusowy posiada własną metodę wykrywania ataków na komputer. Wadą programów antywirusowych jest to, że mogą one znacząco spowalniać pracę komputera, ponieważ pobierają one dużo pamięci operacyjnej RAM. Do najważniejszych elementów, jakie posiadają programy antywirusowe, należy zaliczyć skaner, monitoring, skaner on-line, oprogramowanie zabezpieczające oraz dodatkowe funkcje.
Skaner programu antywirusowego to główny jego moduł, który zdecydowanie usprawnia walkę z wirusami. Jego zadaniem jest przeszukiwanie plików znajdujących się na komputerze, poszukując śladów działania wirusów. Dawniej, skaner programu antywirusowego opierał się wyłącznie na wyszukiwaniu wirusów znajdujących się w jego bazie oraz na typowaniu podejrzanych plików, wykorzystując do tego celu metody heurystyczne, biorąc pod uwagę strukturę plików i aktywność działania. Panowało wówczas przekonanie, że zastosowanie metod heurystycznych będzie skuteczne w przeciwdziałaniu jakimkolwiek atakom wirusów, choćby były to całkowicie nowe programy, nigdy wcześniej nie rozpowszechnione. Warto podkreślić, że program antywirusowy, który używa bazy danych wirusów, jest skuteczny, ale jedynie w wykrywaniu znanych programów złośliwych. Niemniej jednak, będzie on niezdolny do identyfikacji nowych wirusów, do czasu zaktualizowania swojej bazy danych. Oznacza to, że w trakcie aktualizacji komputer pozostaje bezbronny wobec ataków nowych, nieznanych wirusów. Zastosowanie metody heurystycznej i skanera jest najodpowiedniejszym środkiem zapobiegawczym w walce z wirusami. Samo sprawdzanie bazy danych wirusów przez program antywirusowy nie byłoby wystarczające, nawet z częstą aktualizacją owej bazy, dokonywanej automatycznie, głównie przez Internet.
Monitoring programów antywirusowych to drugi, z najbardziej istotnych ich elementów. Jego celem jest zwiększenie ochrony komputera przed wirusami i pozostałymi złośliwymi programami. Dobry antywirus powinien monitorować wszystkie, zachodzące na bieżąco operacje w systemie komputera i alarmować o wszelkich, wykrytych podejrzanych plikach i działaniach. Niestety, należy przy tym zaznaczyć, że skuteczność monitoringu jest zależna od momentu jego uruchomienia oraz od tego, na jaki poziom ochrony jest on ustawiony. Zalecane jest, aby moduł monitoringu był uruchamiany jednocześnie ze startem samego systemu. Trzeba powiedzieć, że dla wielu użytkowników takie rozwiązanie będzie nie do przyjęcia, ponieważ znacząco spowolni i obciąży ono cały system komputerowy.
Dobry program antywirusowy koniecznie musi posiadać skaner on-line, czyli internetowy skaner antywirusowy. Polega on na tym, że użytkownik musi wejść na stronę www firmy produkującej oprogramowanie antywirusowe i ustawić skanowanie komputera. Zaletą takie go programu antywirusowego jest to, że nie wymaga on instalacji. Niemniej jednak, aby móc go wykorzystywać, trzeba mieć ciągły dostęp do Internetu, co nie zawsze jest wygodne i skuteczne. Program antywirusowy powinien współpracować z dobrym oprogramowaniem zabezpieczającym. Technologiczna rewolucja i szybki postęp informatyczny spowodowały, że w sieci internetowej z roku na rok pojawiają się różne wirusy, których budowa jest o wiele bardziej zaawansowana, niż jeszcze parę lat temu. Niewykrywanie lub niekiedy ignorowanie niebezpieczeństw, które spowodowane są obecnością wirusów i innych podejrzanych działań, mogą doprowadzić do trwałych uszkodzeń naszego komputera i narazić użytkownika na spore straty finansowe. Programy zabezpieczające są zaawansowanymi aplikacjami w dziedzinie bezpieczeństwa, bowiem prócz wykrywania wirusów, zajmują się jednocześnie wykrywaniem ewentualnych wyłudzeń informacji, blokują odbieranie wiadomości – śmieci, czyli spamu oraz wykrywają programy szpiegowskie, czyli spyware. Programy zabezpieczające mogą posiadać dodatkową zaporę sieciową – firewall, zabezpieczenie antyspamowe i antyphishingowe, zabezpieczenia przed spyware i adware oraz aplikacje kontroli rodzicielskiej. Decydując się na konkretny program antywirusowy i zabezpieczający, dobrze jest zapoznać się nie tylko z jego funkcjonalnością i zapewnianym poziomem ochrony, ale również z opiniami osób, które miały okazję wykorzystywać ten program. Najważniejsze jest to, żeby program antywirusowy dobrze chronił komputer, ale jednocześnie nie obciążał systemu i tym samym nie przeszkadzał w wykonywaniu pracy na komputerze.
Ataki wirusów zdarzają się bardzo często. Wirus może „wejść” do naszego komputera podczas rutynowego korzystania z Internetu i poczty elektronicznej. Wirusy są przenoszone na dyskietkach, pendrive-ach oraz na płytach CD. Podczas ściągania plików z Internetu również może dojść do wtargnięcia do naszego systemu wirusa, bądź też innego, szkodliwego oprogramowania, o czym nawet nie musimy wiedzieć.
Program antywirusowy musi mieć opcję skanowania dysków na życzenie użytkownika oraz możliwość zaplanowania automatycznego skanowania systemu. Powinien dodatkowo zapewniać ciągłą ochronę przed atakiem z zewnątrz. Jednocześnie, dobry antywirus blokuje podejrzane wiadomości elektroniczne i ściągane przez Internet pliki.
Teoretycznie tak, aczkolwiek takie rozwiązanie nie należy do najlepszych z uwagi na to, że antywirusy różnych producentów nie potrafią ze sobą zgodnie współpracować, czego przykładem jest wykrywanie wirusów u siebie nawzajem, czy powodowanie różnych błędów systemu operacyjnego.